ROZMOWA Z Marcinem Kruczewskim, fizjoterapeutą
Co wpływa na wzrost ryzyka wystąpienia schorzeń stawu kolanowego?
– Szczególnie narażone są osoby w podeszłym wieku. Choroby degeneracyjne stawu zależą w
dużym stopniu od wieku pacjenta. Jednak należy też wziąć pod uwagę inne czynniki sprawcze, jak
styl życia, przebyte urazy czy przyjmowanie nieprawidłowej postawy skutkujące np. koślawością
lub szpotawością kolan. Czynnikiem, który bardzo mocno wpływa na powstanie zwyrodnienia
kolana, jest asymetria obciążania obydwu kończyn dolnych. W przypadku skoliozy (skrzywienia
kręgosłupa) lub asymetrii ustawienia miednicy często ciężar ciała przesuwa się na jedną stronę. W
takim przypadku podczas stania i chodzenia jeden staw kolanowy jest poddany znacznie większym
obciążeniom niż drugi. To samo dotyczy pracy zawodowej, w której często dochodzi do
przenoszenia ciężaru ciała tylko na jedną stronę. Siad na piętach, chodzenie po schodach lub
podnoszenie ciężkich przedmiotów – to czynniki, które przyspieszają zużycie stawu. Niestety, sport
również może wpłynąć na rozwój choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Do dyscyplin, które
sprzyjają przeciążeniu kolan, zaliczamy m.in. podnoszenie ciężarów, sporty walki, bieganie, sporty
ekstremalne. Wiąże się to przede wszystkim z powtarzającymi się przeciążeniami, silnym
obciążeniem treningowym, dużą intensywnością zawodów oraz licznymi urazami. Ponadto szybsze
zużycie chrząstki stawowej ma miejsce w wielu stanach pourazowych. Złamania, skręcenia,
naderwania w obrębie kończyn dolnych wpływają na zmianę biomechaniki stawu, co po latach
może skutkować wcześniejszymi zmianami zwyrodnieniowymi. Zwyrodnienie stawu kolanowego to
również efekt wielu chorób układowych, np. RZS-u (reumatoidalnego zapalenia stawów), boreliozy,
artropatii, zapaleń bakteryjnych.
Czy ból kolan zawsze oznacza ich chorobę?
– Sam ból w okolicy kolana może świadczyć o chorobie stawu kolanowego, ale może to też być ból
przeniesiony z odcinka lędźwiowego kręgosłupa i wynikać z aktywnych problemów dyskowo-
korzeniowych. Nieprawidłowości w stawach skokowym i biodrowym także mogą skutkować bólem
kolana, gdyż jest ono tzw. łącznikiem między tymi stawami. Istnieje wiele różnych objawów
choroby zwyrodnieniowej kolan. Jej przebieg może być zróżnicowany. Nigdy nie warto porównywać
objawów swojej choroby do występujących u innej osoby. Nasz układ ruchu jest tak
skomplikowany, że na różnorodność dolegliwości będzie miało wpływ bardzo wiele czynników.
Kiedy należy rozpocząć rehabilitację stawu kolanowego?
– Głównym wskazaniem do rehabilitacji są zawsze ból czy pojawienie się obrzęku. Oprócz tego
możemy do tej grupy dołączyć niestabilność, a także blokowanie stawu kolanowego. Nigdy nie
można lekceważyć nawet niewielkich objawów. Poprzez niewielkie sygnały organizm przesyła nam
informacje, które powinny zmotywować nas do działania.
Od czego zależy rehabilitacja kolan i jak ona przebiega?
– Przebieg rehabilitacji zależy od wielu czynników i jest sprawą bardzo zindywidualizowaną. Inaczej
wygląda proces rehabilitacji w sytuacjach bólu przewlekłego, inaczej – gdy mamy do czynienia z
nagłym przypadkiem, np. po urazie skrętnym kolana, a jeszcze inaczej – po przebytym zabiegu
operacyjnym. Każdy człowiek to inna historia, dlatego schematy usprawniania będą różne.
Proces rehabilitacji stawu kolanowego możemy wspomagać też sami.
– Każdy taki proces jest ściśle powiązany z jednoczesną pracą pacjenta w domu. Terapeuta
pokazuje odpowiednie ćwiczenia, które mają na celu często rozciągnięcie, uelastycznienie i
wzmocnienie struktur mięśniowo-powięziowych. Są również nakierowane na poprawę stabilizacji
oraz czucia głębokiego. Proces rehabilitacji powinien się rozpocząć od rozluźniania napięć
mięśniowo-powięziowych w obrębie uda oraz podudzia. Przyspieszy to regenerację tkanek, poprawi
krążenie oraz mobilność stawu kolanowego. W chorobie zwyrodnieniowej bardzo często dochodzi
do ograniczenia ruchomości stawowej. Dlatego kolejnym etapem rehabilitacji są ćwiczenia, które
poprawiają zakres ruchomości stawu. Pomocne mogą być również techniki terapii manualnej, które
wpłyną na poprawę ruchomości torebki stawowej oraz pozostałych tkanek okołostawowych.
Dla odżywienia powierzchni stawowych istotny jest ruch. W przypadku stawu kolanowego wskazana
jest jazda na rowerze stacjonarnym. Jeśli podczas kręcenia dolegliwości bólowe nie wzrastają, to
warto rozpocząć kręcenie od kilku minut dziennie. Jeśli objawy nie będą narastać, to można
wydłużać czas ćwiczenia do kilkudziesięciu minut dziennie. Ruch będzie powodował stymulację
stawu do produkcji mazi stawowej, która jest kluczowa w chorobie zwyrodnieniowej.
Najważniejsze, że podczas tego typu aktywności nie dochodzi do znacznego obciążenia stawu, bo
cały ciężar spoczywa na siodełku, a nie na stopach.
Ważna jest również modyfikacja aktywności fizycznej. Zamiast ruchów powodujących duże
obciążenia stawu – np. długie marsze czy ćwiczenia w pozycji stojącej – można spróbować
aktywności, które w mniejszym stopniu będą obciążać stawy, poza jazdą na rowerze np. pływanie,
ćwiczenia w pozycji siedzącej lub leżącej. Jednym z bardzo ważnych czynników, który może
sprzyjać redukcji obciążeń stawu, jest powrót do optymalnej wagi. Zrzucenie nawet kilku
kilogramów powoduje już istotne zmniejszenie obciążenia stawu. Uzupełnieniem procesu
rehabilitacji w stanach ostrych może być leczenie przeciwzapalne i przeciwbólowe za pomocą leków
doustnych, maści oraz iniekcji dostawowych.
W jakich sytuacjach niezbędna okazuje się operacja stawu kolanowego?
– Urazy więzadeł i łąkotek często są głównym wskazaniem do wykonania zabiegu operacyjnego.
Zabiegi na stawie kolanowym będą również niezbędne, gdy mamy do czynienia z przewlekłym
silnym bólem spowodowanym dużą degeneracją powierzchni stawowej. Jest wiele schorzeń, w
których można zaobserwować podobne objawy do tych występujących w gonartrozie, dlatego
niezbędne jest bardzo dokładne badanie. Takie postępowanie jest niezbędne, by odróżnić objawy
od przyczyn, co jest niezmiernie ważne dla strategii leczenia. Rozpoczęcie diagnostyki przez lekarza
lub fizjoterapeutę będzie polegało na ocenie testów ruchomości, lokalizacji bólu oraz siły
mięśniowej. Istotna będzie także ocena stawu biodrowego, skokowego oraz osi kończyn dolnych.
Jak zadbać o swoje kolana?
– Na pewno styl życia, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, regularne ćwiczenia zalecone przez
specjalistę oraz masaż i rolowanie struktur mięśniowych będą miały duże znaczenie. Należy także
pamiętać, żeby nie bagatelizować objawów bólowych, gdyż często prowadzi to do pogorszenia i
skomplikowania problemów z kolanami i sąsiadującymi stawami. Warto w takich sytuacjach
skonsultować się z fizjoterapeutą , który zbierze wywiad, przeprowadzi badanie i zaproponuje
rehabilitację lub zaleci kontakt z lekarzem specjalistą.
Dziękuję za rozmowę.
Monika Rogińska
Czwartek, 19 października 2023, Nr 243 (7811)
Pełna treść artykułu dostępna na stronie:
https://wp.naszdziennik.pl/2023-10-19/376642,zadbajmy-o-zdrowie-kolan.html