Rotawirusy (wirusy należące do rodziny łac. Reoviridae) są najczęstszym czynnikiem wywołującym biegunki zakaźne u niemowląt i małych dzieci do 5 roku życia. Zachorowania dotyczą najczęściej dzieci od 4 do 24 miesiąca życia. Najciężej biegunki rotawirusowe przebiegają u dzieci poniżej 6 miesiąca życia, ponieważ ich organizm ulega szybko odwodnieniu. Zakażenie rotawirusami następuje drogą fekalno-oralną lub kropelkową. Może się również przenosić przez przedmioty. Po przedostaniu się do organizmu, wirusy uszkadzają nabłonek kosmków jelitowych, wywołując stan zapalny żołądka i jelit.
Okres wylęgania infekcji rotawirusowej wynosi 12-96 godzin.
Objawy
Wirusowe zakażenie przewodu pokarmowego wywołane przez rotawirusy charakteryzuje się wymiotami, wodnistą biegunką oraz niską gorączką; może przybierać formę bezobjawową, łagodną i ostrą. Czasem może dojść do czasowej nietolerancji laktozy oraz do przejściowego zaburzenia funkcji wątroby (wzrost aktywności transaminaz AspAT i AlAT). U połowy chorych typowym objawom towarzyszy infekcja dróg oddechowych. Czas inkubacji, od momentu przedostania się wirusa do organizmu, do pojawienia się pierwszych objawów, wynosi około dwóch dni. Pierwszym objawem są zwykle wymioty, po których następuje biegunka, trwająca od czterech do ośmiu dni. Bardzo częstym i niebezpiecznym stanem towarzyszącym infekcji rotawirusowej jest odwodnienie, które jest główną przyczyną przypadków śmiertelnych spowodowanych rotawirusami.
Występowanie
Rotawirus grupy A występuje na całym globie. To główna przyczyna ostrej biegunki u niemowląt i dzieci (20% przypadków), około połowa wymaga hospitalizacji. Prawie każde dziecko do lat 5 było zakażone rotawirusem. Wyniki badań opublikowanych w 2004 roku wskazują, że liczba infekcji rotawirusowych wynosi 111 mln na świecie oraz 3 mln w Europie. W strefie umiarkowanej do infekcji dochodzi głównie zimą, a w tropikach przez cały rok. Liczba przypadków związana z zakażoną żywnością nie jest znana.
Rotawirus grupy B, zwany także rotawirusową gorączką dorosłych lub ADRV, przyczynił się do kilku poważnych epidemii biegunki, która dotknęła tysiące ludzi w Chinach w różnym wieku.
Rotawirus grupy C związany jest z rzadkimi przypadkami biegunki u dzieci w wielu krajach. Pierwsze przypadki zanotowano w Japonii i Anglii.
Szczepionka
W szczepionkach podawanych drogą doustną substancją czynną są żywe, atenuowane wirusy.
W Polsce dostępne są:
• szczepionka jednoskładnikowa, zawierająca atenuowany ludzki szczep wirusa RIX 4414,
• szczepionka pięcioskładnikowa, zawierająca 5 szczepów wirusa, które stanowią reasortanty ludzko-bydlęce.
Skuteczność i bezpieczeństwo
Szczepionki stosowane zgodnie z zaleceniami są bezpieczne i dobrze tolerowane przez zdrowe niemowlęta w pierwszym półroczu życia. Nie zauważono, aby powodowały u nich poważne problemy zdrowotne. Celem szczepienia jest przede wszystkim ochrona przed zachorowaniem na cięższą biegunkę rotawirusową, zwłaszcza wymagającą wizyty u lekarza i leczenia w szpitalu. Obie szczepionki po prawidłowym podaniu wszystkich zalecanych dawek (tzn. 2 lub 3, w zależności od preparatu) są równie skuteczne:
90–100% dzieci uzyskuje ochronę przed zachorowaniem na ciężką biegunkę rotawirusową i związanym z nią szpitalnym leczeniem;
70–90% wcale nie zachoruje na biegunkę rotawirusową!
Taki poziom ochrony utrzymuje się co najmniej przez 3 lata (a prawdopodobnie znacznie dłużej), czyli w okresie największego ryzyka zachorowania na ciężką biegunkę rotawirusową. Szczepienie nie chroni natomiast przed biegunką spowodowaną innymi wirusami lub bakteriami.
Przeciwwskazania
Jak w przypadku każdego leku, teoretycznie jest możliwe, że niektóre dzieci nie będą tolerować szczepionki lub przypadkowo w okresie po szczepieniu pojawią się objawy, których przyczyną nie jest wprawdzie szczepionka, ale wymagają one interwencji lekarza. Jeżeli w ciągu tygodnia po szczepieniu zauważysz niepokojące sygnały, zwłaszcza wymioty z żółcią, którym towarzyszą: wzdęty brzuszek, gorączka i skąpe, biegunkowe stolce ze śluzem i krwią, zgłoś to jak najszybciej lekarzowi.
Zaszczepienie dziecka przeciwko rotawirusom jest znacznie bezpieczniejsze i związane z mniejszym ryzykiem niż zachorowanie na ciężką biegunkę rotawirusową.