CHOROBY KOLAN

ROZMOWA z dr. n. med. Szymonem Łukaszem Draganem z Kliniki Ortopedii i Traumatologii
Narządu Ruchu Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu
Bóle stawów kolanowych niestety od lat stanowią powszechny i trudny do rozwiązania problem
medyczny.
– Jak najbardziej, bo są niezwykle istotne ze względów socjoekonomicznych. Miernie nasilone mogą
powodować ograniczenie aktywności życiowych, a zaawansowane nawet wykluczenie społeczne.
Roczne koszty ich leczenia na świecie liczone są w miliardach dolarów amerykańskich. Przyczyny
bólu mogą być różne. Najczęściej związane są z urazami bądź rozwijającymi się zmianami
zwyrodnieniowymi. Mogą być też spowodowane m.in. przez deformacje stawu, takie jak koślawość
czy szpotawość, zapalenia, infekcje, dnę moczanową czy reumatoidalne zapalenie stawów.

Jakich stawów najczęściej dotyczą urazy układu mięśniowo-szkieletowego?
– Najczęściej uszkadzane są stawy kolanowe. Oprócz poważnych urazów powodujących obrażenia,
takie jak złamania, zwichnięcia, uszkodzenia struktur więzadłowych i ścięgnistych, spotykane są
również prostsze: skręcenia i naciągnięcia. Do struktur najczęściej uszkadzanych podczas urazu
należą części kostne, torebka stawowa, łąkotki, więzadła krzyżowe i poboczne, ścięgno mięśnia
czworogłowego i więzadło rzepki.
Do urazów wysokoenergetycznych zaliczamy: wypadek komunikacyjny, upadek z wysokości,
uderzenia, postrzał z broni palnej.

Czy związane są z nimi złamania?
– Tak, podczas urazów wysokoenergetycznych, takich jak upadek z wysokości czy kolizja drogowa,
często dochodzi do złamań. Objawiają się one znacznym bólem i często deformacją kończyny. U
osób z zaburzeniami gęstości kości, takimi jak osteopenia i osteoporoza, złamania mogą występować
przy urazach o mniejszej energii, np. przy nieprawidłowym stąpnięciu czy potknięciu się. Złamania w
obrębie stawu kolanowego często wymagają leczenia operacyjnego. Po repozycji złamania stosuje
się techniki przykostnej stabilizacji z użyciem specjalnych płyt i śrub lub śródszpikowe z
wykorzystaniem tzw. gwoździ. Złamania, których morfologia na to pozwala, mogą być leczone w
opatrunku gipsowym.

Kiedy najczęściej występują urazy łąkotek i jak przebiega proces leczenia?
– Łąkotki są to swoiste kliny, zbudowane z tkanki chrzęstnej włóknistej, znajdujące się pomiędzy
kością udową i piszczelową, po przyśrodkowej i bocznej stronie stawu kolanowego. Ich rola polega
na zwiększaniu przylegania powierzchni stawowych, absorbcji wstrząsów i przenoszeniu obciążeń.
Urazy łąkotek najczęściej związane są ze skręceniem stawu kolanowego podczas jego obciążania,
np. w trakcie uprawiania sportu. Jednak u osób ze zmianami zwyrodnieniowymi możliwe są
uszkodzenia w innych okolicznościach. W większości przypadków pęknięcia łąkotek są niewielkie i
miejscowe oraz nie wymagają interwencji chirurgicznej. Zdarzają się jednak rozległe uszkodzenia
wymagające leczenia artroskopowego z naprawą, szyciem lub usunięciem części struktury.

Mówiąc o metodach leczenia urazów kolan, jakie należy wymienić?
– To temat rzeka. Schorzeń urazowych stawu kolanowego jest wiele i każde z nich wymaga
indywidualnej analizy, diagnostyki i procesu leczenia. Inaczej będą leczone niewielkie urazy
niskoenergetyczne, a inaczej masywne wysokoenergetyczne, związane często z poważnymi
wypadkami. Odrębną kwestią pozostaje leczenie urazów przewlekłych, chorób z przeciążenia. Te,
podobnie jak mniejsze urazy, mogą być leczone zachowawczo. W tym celu najczęściej stosuje się
unieruchomienie kończyny w opatrunku gipsowym lub ortezie na okres kilku tygodni, oszczędzanie i
często kule. Większe urazy, takie jak zerwania więzadeł, masywne uszkodzenia łąkotek, złamania
czy zwichnięcia w obrębie stawu kolanowego najczęściej wymagają leczenia operacyjnego.
Wykonywane są zabiegi naprawcze i rekonstrukcyjne, w zależności od danej sytuacji. W przypadku
uszkodzeń więzadeł wskazane jest wykonanie rekonstrukcji z użyciem przeszczepów uzyskiwanych
z tkanek pobranych od operowanej osoby bądź pochodzących od dawcy, uzyskanych z banku
tkanek. W ostatnich latach coraz powszechniejsze stają się również przeszczepy syntetyczne, które
mają jednak ograniczone zastosowanie. Przeszczepy mocowane są przy użyciu implantów (płytki,
skoble, śruby itp.). W niektórych przypadkach możliwe jest też mocowanie metodą press-fit z
użyciem kołków kostnych. W przypadku złamań, jeśli wymagana jest operacja, złamanie musi zostać
„nastawione” i następnie zespolone z użyciem specjalnych płytek lub gwoździ śródszpikowych.

Leczenie operacyjne zazwyczaj wiąże się z przynajmniej kilkutygodniową rekonwalescencją, podczas
której kluczowy jest prawidłowy proces rehabilitacji.
Ból kolan może być związany z chorobą zwyrodnieniową. Jakie mogą być jej przyczyny i
konsekwencje?
– Powoli rozwijająca się choroba zwyrodnieniowa jest równie ważnym, jak urazy i ich następstwa,
powodem dolegliwości bólowych stawu kolanowego. Przyczyny jej rozwoju są złożone, obejmują
m.in. następstwa urazów, stany zapalne, zaburzenia metaboliczne i nieprawidłowy rozkład
działających na staw sił mechanicznych. W proces zmian zaangażowane są nie tylko tkanka kostna i
chrzęstna, ale także mięśnie, ścięgna, więzadła, łąkotki, torebka stawowa i błona maziowa. W
zależności od stopnia nasilenia zmian stosowane może być leczenie nieoperacyjne i operacyjne.
Głównym celem leczenia nieoperacyjnego jest przywrócenie funkcji stawu, zmniejszenie bólu i
poprawa jakości życia. Niezwykle istotne jest także ograniczenie rozwoju choroby i odroczenie w
czasie jej następstw. W leczeniu zachowawczym najistotniejszą rolę odgrywają modyfikacja stylu
życia, regulacja masy ciała, odpowiednio dobrana rehabilitacja oraz farmakoterapia pozwalająca na
przerwanie łańcucha bólu i powrót do poprzedniego poziomu aktywności ruchowej. Najczęściej
stosowane leki to niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), leki przeciwbólowe, leki psychoaktywne,
steroidowe leki przeciwzapalne. Nieoperacyjne metody leczenia znajdują zastosowanie we
wczesnych stadiach choroby. W zaawansowanych zmianach zwyrodnieniowych stawu kolanowego
konieczne jest leczenie operacyjne. Najczęściej stosowana jest całkowita lub częściowa
endoprotezoplastyka stawu kolanowego lub korekcje kształtu kości, tzw. osteotomie. Osteotomie,
podobnie jak zabiegi artroskopowe, mogą być traktowane również jako zabiegi prewencyjne,
stosowane we wcześniejszych stadiach choroby. Te ostatnie nie powinny być jednak traktowane jako
standardowe postępowanie przy leczeniu zmian zwyrodnieniowych.

Przyczyną bólu kolan mogą być również inne choroby. Jakie należy wymienić?
– Innych chorób powodujących dolegliwości bólowe kolan jest wiele. Do najważniejszych należy
grupa chorób reumatycznych, w tym reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) i zesztywniające
zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), deformacje szpotawe i koślawe stawu, dna moczanowa,
borelioza, infekcje bakteryjne, aseptyczne stany zapalne czy jałowe martwice.

Dosyć częstym schorzeniem jest dna moczanowa. Na czym ona polega?
– Dna moczanowa (artretyzm, podagra) może powodować dolegliwości bólowe stawów kolanowych.
Ich przyczyną jest hiperurykenia – zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi, który w postaci
kryształków moczanu sodu może odkładać się w stawach. W początkowej fazie objawami są
zaczerwienienie, obrzęk i ból danego stawu. W postaci zaawansowanej – destrukcja części
chrzęstnych i kostnych stawu, prowadząca do jego artrozy. Okołostawowo powstają również tzw.
guzki dnawe, będące złogami kryształków moczanu sodu. Diagnostyka opiera się na oznaczeniu
poziomu kwasu moczowego we krwi, analizie płynu stawowego, funkcji nerek, RTG i USG. Do
wystąpienia dny moczanowej przyczyniają się: dieta bogata w puryny, wiek, nadwaga i otyłość,
nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, nadużywanie alkoholu, genetyczne zaburzenia metabolizmu kwasu
moczowego, przyjmowane leki, odwodnienie organizmu, zakażenie czy przebyty uraz. W leczeniu
stosuje się dietę eliminacyjną o małej zawartości puryn, leki zawierające allopurinol i febuksostat oraz
niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).

Reumatoidalne zapalenie stawów również może być przyczyną bólu kolan.
– Gościec jest chorobą wielostawową, która ze względu na znaczną destrukcję stawów prowadzi do
niepełnosprawności. Objawami dominującymi są ból, obrzęk, deformacja i sztywność stawów. Do
wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów przyczyniają się: płeć, defekt układu
odpornościowego, obciążenie dziedziczne, stres, zakażenie i nikotynizm. Rozpoznanie stawiane jest
na podstawie badań laboratoryjnych i obrazowych. W leczeniu stosowane są leki modyfikujące
przebieg choroby, leki biologiczne, leki przeciwbólowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne,
glikokortykosteroidy. Nieodzowna jest również odpowiednio dobrana rehabilitacja, odpoczynek,
właściwa dieta i zaprzestanie palenia. W zaawansowanych postaciach choroby stosowane są zabiegi
chirurgiczne – rekonstrukcyjne i odtwórcze z zakresu ortopedii, m.in. całkowita endoprotezoplasyka
stawu kolanowego.

Możemy jeszcze w jakiś inny sposób wspomagać leczenie?
– Niezależnie od jednostki chorobowej, która powoduje ból stawu kolanowego, w większości
przypadków, jako leczenie wspomagające, możliwe jest zastosowanie preparatów biostymulujących.
Są to techniki nowoczesne, nieinwazyjne, nieobciążające pacjenta i przy właściwych wskazaniach
pozwalające na skuteczne leczenie.
Przyczyn bólu stawu kolanowego jest oczywiście znacznie więcej. Omówiłem te najczęstsze i
najbardziej istotne. Trzeba pamiętać, że bólu nie należy bagatelizować, a tym bardziej leczyć samemu. Po badaniach i całościowej analizie wyników możliwe jest postawienie ostatecznego
rozpoznania i zaplanowanie ze specjalistą leczenia.

Możemy coś zrobić, żeby zmniejszyć ryzyko wystąpienia bólu stawu kolanowego?
– Trzeba zmniejszyć masę ciała, stosować zbilansowaną dietę, zachowywać prawidłowy poziom
aktywności ruchowej, ograniczyć czynności, które mogą powodować urazy, ograniczyć ryzykowne
zachowania w czasie uprawiania sportu.
Dziękuję za rozmowę.

Źródło: https://sklep.naszdziennik.pl https://www.szlachetnezdrowie.pl

Marek Zygmunt „Nasz Dziennik”, Czwartek 21 maja 2020, Nr 117 (6775) – W zdrowym ciele zdrowy duch