Prognozy demograficzne na najbliższe 15 lat zakładają, że w związku z przewidywanym powiększeniem się populacji osób po 65 roku życia liczba nowych przypadków udaru wzrośnie o 37% wśród mężczyzn i 38% wśród kobiet. Szacuje się, że w 2005 r. na świecie z powodu udaru mózgu zmarło 5,7 miliona osób, a przy braku wdrożenia odpowiednich działań prewencyjnych przewiduje się, że liczba ta może wzrosnąć nawet do 7,8 miliona w 2030 r.
Rodzaje udarów
Istnieją 3 rodzaje udarów:
- udar niedokrwienny, który stanowi ok. 80% przypadków. W jego przypadku najczęściej dochodzi do zamknięcia tętnicy i ograniczenia dopływu krwi do mózgu
- udar krwotoczny, ok. 20% przypadków, powstaje w wyniku krwotoku śródmózgowego lub podpajęczynówkowego
- udar żylny, występujący w mniej niż 1% przypadków, jest konsekwencją zakrzepicy zatok żylnych mózgowia.
Objawy udaru:
Objawy udaru obejmują:
- Kłopoty z mówieniem i rozumieniem tego, co mówią inni. Możesz doświadczyć trudności ze zrozumieniem mowy lub sam mieć kłopoty z mówieniem.
- Paraliż lub drętwienie twarzy, rąk lub nóg. Może wystąpić nagłe drętwienie, osłabienie lub porażenie twarzy, ręki lub nogi. Często dotyczy to tylko jednej strony ciała. Postaraj się jednocześnie podnieść obie ręce nad głowę. Jeśli jedno ramię zacznie spadać, być może masz udar. Innym objawem jest opadanie jednej strony twarzy, gdy próbujesz się uśmiechnąć.
- Problemy z widzeniem w jednym lub obu oczach. Możesz nagle widzieć niewyraźne lub mieć ciemne plamy w polu widzenia w jednym lub obu oczach lub możesz widzieć podwójnie.
- Ból głowy. Nagły i silny ból głowy, któremu mogą towarzyszyć wymioty, zawroty głowy lub zaburzenia świadomości, może wskazywać na udar.
- Kłopoty z chodzeniem. Możesz się potknąć lub stracić równowagę. Możesz również mieć nagłe zawroty głowy lub utratę koordynacji ruchowej.
Kiedy wezwać karetkę?
Zasięgnij natychmiastowej pomocy lekarskiej, jeśli zauważysz jakiekolwiek objawy udaru, nawet jeśli wydają się pojawiać i mijać lub całkowicie znikają.
Jeśli podejrzewasz, że ktoś w Twojej obecności może mieć udar, działaj szybko i sprawdź:
- U – utrudniona mowa. Poproś o powtórzenie prostej frazy. Czy mowa jest niewyraźna lub dziwna?
- D – dłoń opadnięta. Poproś osobę, aby podniosła obie ręce. Czy jedna ręka opada w dół? A może nie może podnieść jednej ręki?
- A – asymetria ust. Poproś tę osobę, aby się uśmiechnęła. Czy opadnie jedna strona twarzy?
- R – rozmazane widzenie. Spytaj, czy widzi wyraźnie.
Najważniejszy jest czas. Jeśli zaobserwujesz którykolwiek z tych objawów, natychmiast zadzwoń pod numer alarmowy 112 lub na pogotowie ratunkowe: 999.
Nie czekaj, czy objawy ustaną. Liczy się każda minuta. Im dłużej udar pozostaje nieleczony, tym większe jest ryzyko uszkodzenia mózgu i niepełnosprawności.
Przyczyny udarów
Do najczęstszych przyczyn udaru należą:
- miażdżyca, czyli tworzenie się płytek lipidowych na ścianie naczyń krwionośnych
- wysokie ciśnienie krwi. Z biegiem czasu nieprawidłowe ciśnienie wywierane przez krew na ścianę naczyń krwionośnych może spowodować ich pęknięcie. Pęknięcie tętnicy w mózgu może być spowodowane także przez obecność tętniaka.
Na ryzyko wystąpienia udaru wpływają także następujące czynniki:
- wysoki poziom cholesterolu LDL (skrót od angielskiego terminu lipoproteiny o niskiej gęstości, zwanego „złym cholesterolem”) lub trójglicerydów przyczynia się do miażdżycy i stwardnienia tętnic
- dyslipidemia, choroba powodująca zaburzenia gospodarki lipidowej (nieprawidłowy stosunek apoliprotein B do A1; wskaźnik ApoB/ApoA1)
- palenie, które przyczynia się do miażdżycy. Ponadto nikotyna podnosi ciśnienie krwi, a tlenek węgla obecny w dymie papierosowym zmniejsza ilość tlenu docierającego do mózgu
- otyłość
- nieodpowiednia dieta
- brak aktywności fizycznej
- chroniczny stres
- nadmiar alkoholu lub używanie narkotyków
- przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych, szczególnie w przypadku kobiet zagrożonych i mających powyżej 35 lat
- cukrzyca – przyczynia się do miażdżycy i zmniejsza zdolność organizmu do rozpuszczania zakrzepów
- choroby serca – podatne na udar są osoby z problemami z sercem (nieprawidłowości zastawek serca, niewydolność serca lub zaburzenia rytmu serca) oraz osoby, które niedawno przeszły zawał mięśnia sercowego. Migotanie przedsionków, forma arytmii serca, jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ powoduje zastój krwi w sercu. Powoduje to tworzenie się skrzepów krwi. Jeśli te skrzepy przemieszczą się do tętnic mózgu, mogą spowodować udar
- bezdech senny może powodować wzrost ciśnienia krwi i przyczyniać się do powstawania zakrzepów
- migreny z aurą.
Zapobieganie udarowi
Większości udarów można zapobiec poprzez zmianę stylu życia.
Zasady zdrowego stylu życia:
- nie pal
- unikaj nadmiaru alkoholu
- znajdź sposób na podjęcie codziennej aktywności fizycznej
- utrzymuj zdrową wagę
- dokonuj dobrych wyborów żywieniowych: dieta wpływa na kilka czynników ryzyka udaru mózgu. Ogranicz sól (mniej niż 1,2 g dziennie) i jedz dużo owoców, warzyw, orzechów, nasion, produktów pełnoziarnistych i innych, bogatych w potas
Źródło:
https://www.gov.pl/web/zdrowie/europejski-dzien-profilaktyki-udarowej
https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/niespodziewany-udar