Jest chorobą zakaźną wywołaną przez bakterie – prątki gruźlicy, której głównym źródłem zakażenia jest chory człowiek, szczególnie jeżeli nie jest leczony. Gruźlica jest chorobą zaraźliwą. Prątki wraz z wdychanym powietrzem przenoszą się od chorej osoby na zdrową. Po dotarciu do płuc wywołują zmiany nazywane ogniskiem pierwotnym. Z tego ogniska drogą limfy i krwi prątki mogą przedostać się do wszystkich narządów i tkanek, a w sprzyjających okolicznościach wywołać chorobę. Jednak gruźlica najczęściej atakuje płuca. U osób zakażonych ryzyko rozwoju choroby utrzymuje się przez całe życie, jednak jest ono najwyższe w ciągu pierwszych 2 lat od zakażenia. U 5-10% zakażonych prątkami może rozwijać się choroba. Pozostali są klinicznie zdrowi i znajdują się w tzw. stanie drzemiącego zakażenia. Stan zakażenia można potwierdzić poprzez wykonanie testu tuberkulinowego. Obecnie istnieje również, choć w ograniczonym zakresie możliwość wykonywania w tym celu innych testów.
W odniesieniu do gruźlicy nie można mówić o typowym dla niej okresie wylęgania się. Choroba może się ujawnić po kilku tygodniach lub nawet kilkunastu latach od zakażenia.
Objawy
We wczesnych stadiach choroby nie występują typowe objawy, a choroba przebiega przewlekle. Tylko w nielicznych przypadkach początek choroby jest gwałtowny. Najczęstszym objawem gruźlicy układu oddechowego jest trwający ponad 3 tygodnie kaszel, któremu może towarzyszyć odkrztuszanie śluzowej oraz duszność czy ból w klatce piersiowej. Występuje także brak apetytu, stany podgorączkowe, osłabienie. Choroba może prowadzić do niewydolności oddechowo-krążeniowej a w ostateczności do zgonu.
Występowanie
W Polsce od kilkudziesięciu lat rejestruje się spadek liczby zachorowań na gruźlicę, jednak choroba ta nie została wyeliminowana. W 2006 roku wg danych GUS-u w Polsce zmarło 739 chorych na gruźlicę. Gruźlica należy do najczęstszych chorób zakaźnych na świecie i stanowi „globalne zagrożenie dla zdrowia”.
Szczepionka
W Polsce szczepienie należy do obowiązkowych, stosuje się szczepionkę BGC, którą podaje się w ciągu 24 h od urodzenia. Nie ma jednolitej opinii na temat czasu ochronnego działania szczepionki jest to przeważnie od 10-15 lat, lub krócej.
Skuteczność i bezpieczeństwo
Szczepionki BCG są uważane za bezpieczne. Odczyny poszczepienne występują bardzo rzadko, jeżeli występują to są niebolesne i w większości przypadków ulegają samowyleczeniu.
Przeciwwskazania
Nie powinno się szczepić dzieci zakażonych HIV lub z objawami AIDS, noworodków matek chorych na gruźlicę, osób z pierwotnymi niedoborami immunologicznymi, bardzo trudnymi do stwierdzenia u noworodków, osób z przeciwwskazaniami także do innych szczepień.