ROZMOWA z dr n. med. Wiolettą Rozmysłowicz-Szermińską, specjalistą chorób
wewnętrznych, kardiologiem
Czym właściwie jest cholesterol?
– Jest tłuszczem, który występuje we wszystkich komórkach ciała i jest wytwarzany w wątrobie lub
dostarczany z pożywieniem. Odgrywa niezwykle ważną rolę w produkcji kwasów żółciowych,
hormonów steroidowych, m.in. testosteronu, estradiolu, progesteronu, kortyzolu, oraz witaminy D3
powstającej w skórze w wyniku ekspozycji na światło słoneczne. Cholesterol jest również
składnikiem wszystkich błon komórkowych ludzkiego organizmu. Jak widzimy, pełni on ważne
funkcje w organizmie. A zatem jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
O co chodzi z dobrym i złym cholesterolem?
– Cholesterol jest naturalnym dla człowieka związkiem organicznym, który znajduje się praktycznie
w każdej komórce ciała. Jego wpływ na nasze życie jest nieoceniony. Uczestniczy on w szeregu
różnego rodzaju reakcji biochemicznych, działając stabilizująco na wszystkie komórki. Cholesterol
jest związkiem lipidowym, który po części nasz organizm wytwarza całkowicie samodzielnie w
wątrobie, skórze i jelitach, a po części przyswaja z pożywienia. W zależności od gęstości
rozróżniamy dwa rodzaje: dobry cholesterol (HDL) – o dużej gęstości, oraz zły cholesterol (LDL) –
posiadający mniejszą gęstość. Zły cholesterol ma tendencję do odkładania się na ściankach tętnic,
co doprowadza do tworzenia się blaszek miażdżycowych i zatorów, które utrudniają przepływ krwi.
Dobry cholesterol działa niczym odkurzacz, który zbierając cząsteczki swojego złego odpowiednika,
usuwa go z układu krwionośnego. Jeśli w naszym organizmie poziom cholesterolu jest
zrównoważony, wszystkie reakcje przebiegają prawidłowo. Dobry cholesterol usuwa zły, a nasze
żyły mają odpowiednią przepustowość. Niestety, jeśli stężenie cholesterolu wzrasta, to jego zbyt
wysoki poziom może prowadzić do poważnych chorób, w tym głównie miażdżycy i niedokrwistości
serca, a także do formowania się kamieni żółciowych. Dlatego duże stężenie HDL powoduje
zmniejszenie ryzyka sercowo-naczyniowego.
Jak kształtują się normy cholesterolowe?
– Dopuszczalne całkowite stężenie cholesterolu w organizmie, uważane za normę, nie powinno
przekraczać 200 mg/dl. Za wartość podwyższoną uznaje się stężenie w wysokości 200-250 mg/dl.
Stężenie powyżej 250 mg/dl świadczy o znacznym podwyższeniu, które jest niebezpieczne dla
zdrowia. Poddając głębszej analizie stężenie poszczególnych rodzajów cholesterolu, normy
przedstawiają się następująco: dobry cholesterol w przypadku mężczyzn powinien wynosić 35-70
mg/dl, natomiast u kobiet 40/80 mg/dl. Z kolei zły cholesterol powinien być niższy niż 135 mg/dl.
Wbrew obiegowym opiniom normy dla poszczególnych frakcji cholesterolu wcale nie różnią się
znacząco w innych krajach europejskich, Stanach Zjednoczonych czy Kanadzie. W zdecydowanej
większości krajów na świecie wskazuje się, aby zdrowi dorośli dążyli do uzyskania następujących
docelowych wartości poszczególnych frakcji cholesterolu we krwi: cholesterol całkowity niższy niż
200 mg/dl, cholesterol frakcji LDL poniżej 130 mg/dl, cholesterol frakcji HDL powyżej 40 mg/dl u
mężczyzn i ponad 50 mg/dl u kobiet, cholesterol frakcji nie-HDL poniżej 155 mg/dl.
Niezwykle istotna w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu jest nie tylko dieta, która
powinna być bogata w błonnik, a uboga w tłuszcze zwierzęce, ale również systematyczna
aktywność fizyczna. Dbając o to, co jemy, i zapewniając sobie optymalną dawkę ruchu,
wspomagamy dobry cholesterol, utrzymując ten gorszy na bezpiecznym dla naszego zdrowia
poziomie.
Jakie powikłania mogą być następstwem nieunormowanego cholesterolu?
– Zły cholesterol nie daje często żadnych objawów, dopiero gdy nagromadzi się go bardzo dużo,
powoduje różne schorzenia. O podwyższonym poziomie LDL dowiadujemy się często przy okazji,
kiedy już zaczyna niedomagać układ krążenia. Zły cholesterol odkłada się w ścianach tętnic i
przybiera postać złogów. Powoduje to zwężanie i usztywnianie naczyń, czyli prowadzi do miażdżycy.
Do grupy ryzyka zalicza się osoby powyżej 50. roku życia, które dodatkowo mają cukrzycę.
Zauważalne objawy to np. żółte zgrubienia, zwykle w okolicy powiek, w zgięciu łokcia, pod
piersiami, osoby takie mają trudności z koncentracją i zapamiętywaniem. Objawami wysokiego
cholesterolu może być również odkładanie się go w skórze i tworzenie guzków na ścięgnach
nadgarstków i ścięgnie Achillesa. Oznaką wysokiego cholesterolu może być również dotkliwy ból w
nogach. Jest to spowodowane nieprawidłowym przepływem krwi wywołanym przez zapchane
tętnice. Dochodzi do częstych skurczów łydek, zazwyczaj podczas snu. Poziom cholesterolu warto
również zbadać, gdy odczuwamy powtarzające się bóle nóg i męczymy się, nawet przy wolnym
chodzeniu. Niestety, zwiastunem przyszłych kłopotów z sercem bywa też nadwaga i otyłość, co
zazwyczaj wiąże się z niezdrową dietą i brakiem ruchu, a to idealne warunki do nadprodukcji
cholesterolu LDL. Konsekwencją wysokiego cholesterolu może być choroba wieńcowa. Wtedy
pojawiają się charakterystyczne objawy, czyli ból w klatce piersiowej powodujący wrażenie ucisku,
gniecenia w klatce piersiowej. Osoby odczuwają ból jako piekący i rozrywający. Ucisk ten jest
zlokalizowany za mostkiem i może promieniować do szyi, żuchwy, nadbrzusza lub ramion. Ból ten
pojawia się w czasie stresu, posiłku albo pod wpływem zimnego powietrza, a także w czasie
wysiłku.
Co należy robić, by cholesterol był w normie?
– Warto spróbować obniżyć poziom cholesterolu poprzez zmianę stylu życia, m.in. zadbać o
odpowiednią ilość ruchu. W zależności od naszych możliwości i wieku może to być mniej
wymagająca jazda na rowerze, pływanie czy codzienne spacery. Czynnikami, które zdecydowanie
nie sprzyjają zdrowiu, są używki. Nadużywanie alkoholu czy palenie papierosów prowadzi często do
obniżenia poziomu dobrego cholesterolu oraz rozwoju miażdżycy. Na lipidogram w dużej mierze
wpływa to wszystko, co mamy na naszych talerzach. Kaloryczne, ciężko-strawne posiłki mogą
przysparzać sporo problemów zdrowotnych. Dlatego o właściwą dietę i kształtowanie zdrowych
przyzwyczajeń żywieniowych trzeba nam zadbać zawczasu. Pamiętajmy, że na kaloryczność potraw
wpływa nie tylko to, co jemy, ale również to, w jaki sposób przyrządzamy posiłki. Najbardziej
niekorzystne – z medycznego punktu widzenia – jest smażenie. Zdecydowanie lepiej wybierać
potrawy gotowane albo duszone. Natomiast to, co jemy, warto komponować w taki sposób, by w
naszej diecie znalazły się wartościowe i zdrowe produkty, w tym warzywa i owoce oraz chudy
nabiał. Białe pieczywo i makaron warto zastąpić pełnoziarnistymi produktami zbożowymi. Dobrze
jest włączyć do przygotowywania posiłków zioła, ponieważ niektóre z nich mają prozdrowotne
właściwości. Komponując posiłki, nie wolno zapominać o włączeniu do diety lipidów. Wskazane są
zwłaszcza oleje roślinne tłoczone na zimno.
Na czym polegają testy diagnostyczne do oznaczenia poziomu
cholesterolu?
– Jeśli chcemy cieszyć się zdrowiem i uniknąć problemów z układem krążenia, koniecznie musimy
kontrolować poziom naszego cholesterolu. Ważne, by regularnie badać cholesterol całkowity, na
który składają się cholesterol HDL i LDL oraz trójglicerydy. Jest to tym bardziej wskazane, jeśli w
rodzinie mamy przypadki zachorowania na miażdżycę czy potwierdzone problemy ze zbyt wysokim
cholesterolem. Test do oznaczania poziomu cholesterolu wykonuje się z surowicy lub osocza krwi
pobranej z żyły. Można także przeprowadzić badanie w domu za pomocą specjalnego testu
diagnostycznego dostępnego w aptece, który pozwoli ustalić, czy stężenie cholesterolu jest
odpowiednie. Wykorzystuje się do tego próbkę krwi pobraną z palca. Jednak gdy mamy
jakiekolwiek wątpliwości i podejrzenia, że coś niepokojącego dzieje się w naszym organizmie,
konsultujmy się z lekarzem pierwszego kontaktu. Wysokiego cholesterolu nie powinno się leczyć
samemu, tylko zawsze po konsultacji z lekarzem, ponieważ łączy się on z różnymi chorobami
przewlekłymi.
Dziękuję za rozmowę.
Monika Rogińska, Nasz Dziennik Czwartek, 14 grudnia 2023, Nr 289 (7857)
Pełna treść artykułu dostępna na stronie:
https://wp.naszdziennik.pl/2023-12-14/378391,cholesterol-pod-kontrola.html